Kapitaalverzekeringen in box 3

Een kapitaalverzekering keert een opgebouwd bedrag in één keer uit. Bijvoorbeeld op een vooraf afgesproken datum. Over het algemeen wordt het begrip kapitaalverzekering gebruikt voor een levensverzekering die bij leven uitkeert. Dit ‘vermogen’ of deze ‘uitkering’ wordt door de Belastingdienst belast in box 1 of in box 3.

Hier leggen we uit wat een kapitaalverzekering precies is. Wat de verschillende vormen zijn. Hoe het zit met de belasting. En onder welke voorwaarden je vrijgesteld wordt van de belasting.

Als je een kapitaalverzekering afsluit, krijg je een garantie dat je een bepaalde prestatie ontvangt. Vaak is dit het uitkeren van een bedrag na een bepaalde looptijd. Dit is een anders verzekeringsconcept dan bijvoorbeeld een autoverzekering. Hierbij is de hoogte van de uitkering afhankelijk van de geleden schade.

Er zijn verschillende vormen van kapitaalverzekeringen. Het is voor de Belastingdienst belangrijk of een kapitaalverzekering voor een eigen woning afgesloten wordt of niet.

Grofweg kan allereerst een onderscheid gemaakt worden tussen kapitaalverzekeringen die uitkeren bij leven en kapitaalverzekeringen die uitkeren bij dood. Een kapitaalverzekering is in algemeen spraakgebruik een verzekering die bij leven uitkeert.

Verzekeringen die uitkeren bij het overlijden van een persoon bespreken we uitgebreid in ons artikel over levensverzekeringen.

Over het algemeen geldt dat alle kapitaalverzekeringen die een bedrag in één keer uitkeren in box 3 vallen. De uitkering van de kapitaalverzekering is dan wel onbelast in box 3. Hier zijn uitzonderingen op:

• Kapitaalverzekeringen die alleen uitkeren bij overlijden. Lees hierover meer in ons artikel over levensverzekeringen.
• Kapitaalverzekeringen die invaliditeit, arbeidsongeschiktheid en dergelijke situaties opvangen, met een eenmalige uitbetaling. Deze zijn altijd volledig vrijgesteld.
• Kapitaalverzekeringen die op of vóór 14 september 1999 afgesloten zijn. Hier gelden andere regels voor. Ook polissen die in 1991 of eerder afgesloten zijn en niet verhoogd zijn, zijn vrijgesteld. Meer informatie kun je op deze pagina van de Belastingdienst nalezen.
• Tenslotte worden kapitaalverzekeringen voor een eigen woning belast in box 1. Hierover later meer.

De waarde van kapitaalverzekeringen waarop de bovenstaande regels niet van toepassing zijn, geef je op in box 3 van je belastingopgave. Bij het uitkeren van deze kapitaalverzekering kun je het geld normaal gesproken voor ieder doeleinde gebruiken. Het zit dus niet vast aan een bepaald bestedingsdoel, zoals een hypotheek aflossen.

Over de uitkering van de kapitaalverzekering betaal je geen belasting meer in box 1 of box 3. Het geld is immers al die jaren al belast in box 3. In box 3 geef je voor de uitkering ieder jaar de fiscale waarde op van de verzekering. Dit wordt ook wel de waarde in het economisch verkeer genoemd.

Voor een kapitaalverzekering in box 3 gelden dezelfde vrijstellingsregels als voor ander vermogen. Samengerekend met je ander vermogen kun je in 2024 dus € 57.000 (of € 114.000 voor fiscale partners) aan verzekeringen belastingvrij hebben. Mits je geen ander vermogen hebt.

In het nieuwe box 3-stelsel maakt de Belastingdienst een onderscheid tussen spaargeld, overige bezittingen en schulden. Niet-vrijgestelde delen van een kapitaalverzekering vallen onder overige bezittingen. Dit betekent dat hetzelfde hoge fictieve rendement hierop van toepassing is als op beleggingen (2024: 6,04%).

Hoe zit het met het afkopen van een kapitaalverzekering en box 3? Voor alle kapitaalverzekeringen die je in 2001 of later afgesloten hebt, geldt dat je al belasting betaald hebt. In dit geval is de uitkering van de kapitaalverzekering in box 3 dus ook onbelast!

Een uitzondering zijn kapitaalverzekeringen vóór de Brede Herwaardering:

Als je een kapitaalverzekering afgesloten hebt op of vóór 14 september 1999, gelden andere regels. Mits de verzekering aan de volgende voorwaarden voldoet:

• Verzekerd bedrag/premie niet verhoogd na de bovenstaande datum

• Einddatum niet verlengd na de bovenstaande datum

Voor deze verzekering geldt in de meeste gevallen dat je een vrijstelling van € 123.428 geniet (fiscale partners: € 246.856). Ook de uitkering wordt onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld van belasting. Lees meer over de voorwaarden op deze website van de Belastingdienst.

Heb je een kapitaalverzekering afgesloten voor je eigen woning? Of een bankspaarrekening afgesloten om je hypotheek later af te lossen? Dan valt de uitkering van deze verzekering over het algemeen in box 1.

Dit betekent dat je het vermogen dat opgebouwd wordt niet ieder jaar op hoeft te geven in box 3. Het wordt in één keer belast samen met je inkomen van dat jaar in box 1.

De Belastingdienst heeft erg voordelige vrijstellingen voor deze uitkering. Voor fiscaal jaar 2024 bedraagt deze vrijstelling voor de kapitaalverzekering eigen woning (KEW) € 202.000. Bij fiscale partners is deze vrijstelling dubbel zo hoog. In fiscaal jaar 2023 bedroeg deze vrijstelling nog € 184.500 en € 369.000 als je een fiscale partner hebt.

Zulke verzekeringen kun je vanaf 2013 niet meer afsluiten. Dit hangt samen met de verplichting om hypotheken deels ook direct af te lossen.