Wat zijn de gevolgen van inflatie?

De wereldeconomie is gericht op groei. Met investeringen wordt een zeker rendement behaald en zo ontstaat meer geld. Maar eigenlijk is dat paradoxaal. Hoe kan geld nu eigenlijk altijd meer worden? Hier is een rol weggelegd voor de centrale banken, die als opgave hebben om een stabiele balans te vinden tussen stabiliteit van prijzen (gematigde inflatie) en het behouden van werkgelegenheid.

Omdat de centrale banken, zoals in Nederland de Europese Centrale Bank (ECB), alsmaar meer geld uitgeven (in de markt pompen), komt er meer geld beschikbaar op de markt. Hierdoor wordt een willekeurige eenheid van geld (zoals € 1 of $ 45) relatief minder waard. Dit is een van de inflatiemechanismen die momenteel verantwoordelijk is voor de hoge inflatie in de eurozone.

Inflatie kan dus gedefinieerd worden als het relatieve waardeverlies van geld. Andersom kunnen we inflatie ook omschrijven als een stijgend gemiddeld prijsniveau.

Inflatie is niet per se goed of slecht. En het is in ieder geval een stuk beter voor onze economie dan deflatie, daar zijn vrijwel alle economen het over eens. Inflatie heeft altijd voordelen en nadelen, afhankelijk van de marktpositie van een individu. In dit artikel bekijken we de voordelen en de nadelen voor een aantal groepen en sectoren.

Voordelen van inflatie voor bedrijven

(Hoge) inflatie wordt vaak veroorzaakt door een schaarste aan goederen en/of diensten. Dit is positief voor bedrijven. Vanwege de schaarste kunnen ze hogere prijzen vragen en zo hun winstmarge verhogen. Vooral ook omdat salariskosten vaak een tijdje achterblijven.

Nog een voordelige impact van inflatie op bedrijven: schulden worden relatief minder waard. Als een bedrijf een groot krediet opgenomen heeft, drukken de lasten hiervan relatief minder zwaar.

Nadelen van inflatie voor bedrijven

De inkoopprijzen kunnen voor sommige bedrijven een stuk hoger worden. Ook is vroeg of laat een aanpassing van de loonkosten aan de inflatie noodzakelijk. Een ander nadeel ligt verstopt in de relatie tussen een hoge inflatie en een hogere kredietrente.

Omdat ook de rentes stijgen in tijden van hoge inflatie, drukken kredieten met een variabel rentetarief en nieuwe kredieten zwaarder op de boeken van ondernemingen.

Voordelen van inflatie voor huishoudens

Inflatie is op het eerste gezicht niet voordelig voor huishoudens. Toch is de macro-economische stabiliteit waar een matige inflatie (van rond de 2%, waar centrale banken zoals de ECB naar streven) voor zorgt voordelig voor iedereen. Zo zorgt een gezonde inflatie er ook voor dat de arbeidsmarkt gezond blijft en dat investeringen gedaan blijven worden.

Dit is allemaal minder zichtbaar dan de meer directe uitwerkingen van inflatie. Daarom wordt inflatie vaak onterecht verantwoordelijk gehouden voor een lagere levensstandaard. In de afgelopen decennia is de relatieve koopkracht (het welzijn) in Nederland nu juist enorm gestegen (ongeveer verdubbeld in de laatste halve eeuw).

Waarom wordt inflatie dan zo gevreesd? Het antwoord is voor een deel ook psychologisch. De meeste mensen worden gedurende een jaar vaker geconfronteerd met uitgaven dan met inkomsten. En ook in ons collectief geheugen blijven de prijzen van brood of benzine sterker hangen dan het gemiddelde salaris van een schoonmaker, lerares of advocaat.

En dan nog een laatste voordeel van inflatie: in het verleden stegen de spaarrentes ongeveer net zo hard mee. Thans lijkt dat nog niet het geval.

Nadelen van inflatie voor huishoudens

De nadelige impacts van inflatie op huishoudboekjes zijn herkenbaarder dan de voordelen. Alles wordt duurder en de lonen stijgen normaal gesproken slechts later mee. Ook worden pensioenen niet altijd aangepast (geïndexeerd) aan stijgende prijzen.

Spaarders worden in tijden van hoge inflatie geconfronteerd met een negatief reëel rendement. Dit was vooral in 2022 een groot probleem en een fikse bron van onvrede.

Een ander nadeel van een hoge inflatie: de rentes stijgen mee. Niet alleen de spaarrentes, maar ook de rentes op leningen trekken normaliter aan ten gevolge van een hoge inflatie.

Voordelen van inflatie voor huizenmarkt en hypotheek

De huizenprijzen stegen in de afgelopen decennia veel harder dan de inflatie in het algemeen. Een van de redenen hiervoor is de lage hypotheekrente. Een hoge inflatie kan de hypotheekrentes drukken en zodoende helpen om de huizenmarkt af te koelen. Dit kan een voordelige impact hebben voor nieuwe kopers.

Hypotheekbezitters kunnen zich verheugen over inflatie. Omdat geld relatief minder waard wordt, wordt ook het hypotheekbedrag – en dus de schuld en de maandelijkse aflossing – relatief minder waard.

Nadelen van inflatie voor huizenmarkt en hypotheek

Inflatie kan de hypotheekrentes omhoogduwen. Stijgende hypotheekrentes zijn slecht nieuws voor verkopers. Hoe hoger de hypotheekrente, hoe hoger de lasten en hoe lager de hypotheken die mensen kunnen krijgen. Deze hogere lasten kunnen natuurlijk ook nadelig zijn voor kopers.

Inflatie maakt niet renderend bezit minder waard. Als de huizenprijzen niet meestijgen met de inflatie wordt eigendom dus minder waard.

Maar het grootste probleem voor eigenaren is zonder twijfel de relatie tussen inflatie, hogere hypotheekrentes en overeenkomstig lagere verkoopprijzen/marktwaarde. Woningbezitters kunnen al snel onder water komen te staan en omdat de markt vaak een vertraging vertoont, kan het lang duren voordat de rentes weer afvlakken.

Voordelen van inflatie voor de beurs en beleggen

Een hoge inflatie is over het algemeen nadelig voor de beurs, maar het biedt ook kansen. Inflatie heeft een verschillende impact op verschillende soorten aandelen en andere beleggingen.

Aandelen van bedrijven die de hogere kosten van inflatie door kunnen berekenen aan hun klanten kunnen best in waarde stijgen tijdens periodes van hoge inflatie. Dit soort aandelen omvatten onder andere vastgoedbedrijven die vaak hogere huren kunnen vragen, alsook bedrijven die bijvoorbeeld in grondstoffen zitten.

Nadelen van inflatie voor de beurs en beleggen

Een te hoge inflatie is niet goed voor het rendement dat beleggers gemiddeld behalen op de beurs. Niet voor het nominale rendement en ook niet voor het reële rendement. Dat ligt voornamelijk aan de onzekerheid die inflatie veroorzaakt en de hiermee gepaard gaande volatiliteit, waardoor vaak riskanter gedrag nodig is om eenzelfde rendement te behalen.

Hogere rentes kunnen investeringen drukken en pakken vaak buitengewoon nadelig uit voor technologiebedrijven, die gericht zijn op snelle, kapitaalgedreven groei. Maar ook investeringen in bedrijven die normaal gesproken veel dividend uitkeren pakken in tijden van een bijzonder hoge inflatie doorgaans slechter uit.

En dan zijn er nog obligaties en andere rentedragende beleggingen. Deze worden keihard geraakt door een te hoge inflatie. Vooral het reële rendement valt vaak diep in het rood; je krijgt immers geen rente van meer dan een aantal procent op verreweg de meeste obligaties.

Inflatie heeft verstrekkende gevolgen. De belangrijkste impacts:

Rentes: Spaarrentes, hypotheekrentes en kredietrentes stijgen

Over het algemeen trekken alle rentes aan bij een hogere inflatie. Lage inflaties drukken op hun beurt weer de rente. Hogere hypotheekrentes zorgen voor lagere woningprijzen; hogere kredietrentes maken lenen moeilijker; hoge spaarrentes kunnen (voor een deel) waardeverlies door de hogere inflatie compenseren.

Kosten: ‘Alles wordt duurder’ en de lonen/pensioenen blijven meestal (tijdelijk) achter

Door inflatie wordt het duurder voor huishoudens om in hun levensonderhoud te voorzien. De lonen stijgen meestal enkel met vertraging mee. In de overbruggingsperiode tussen hogere prijzen en hogere lonen komen huishoudens soms moeilijker rond.
Daarnaast heeft Nederland strenge kapitaaleisen voor de pensioenfondsen. Als niet aan deze kapitaaleisen voldaan wordt, kunnen de pensioenen niet geïndexeerd worden. Dit betekent dat ze niet aan de inflatie aangepast worden. Ook gepensioneerden kunnen dus flink last krijgen van de hogere prijzen.

Een goeie vraag zonder eenduidig antwoord. Een jaarlijkse inflatie van rond de 2% is niet direct problematisch, dit is het gewenste niveau dat de centrale banken nastreven. De uitzonderlijk hoge inflatie die we in 2022 meemaakten was niet al te lang vol te houden. Mede dankzij meerdere ECB-renteverhogingen in een relatief korte tijd ligt de inflatie momenteel om een normaal niveau en is er (veel) minder sprake van koopkrachtverlies en het verlies van spaargeld.

Op de lange termijn moet je inflatie altijd serieus nemen. Waarom? Omdat de relatieve waarde van je spaargeld, pensioenopbouw enz. gedurende de jaren flink af kan nemen. Het enige wat daartegen helpt is rendement behalen. Bijvoorbeeld door te sparen op een spaarrekening met hoge rente en/of (als je je daar prettig bij voelt) beleggen.