Wat is een recessie?

Als we het woord recessie horen, moeten velen van ons denken aan begrippen zoals hoge werkloosheid en bezuinigingen. Een recessie kan grote gevolgen hebben, maar wat houdt een recessie precies in? Wat zijn de gevolgen en kun je je voorbereiden op een recessie?

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) omschrijft het begrip recessie als volgt:

"De conjunctuurfase die gekenmerkt wordt door teruglopende groei van de economische activiteiten. Dit wordt afgemeten aan een kleiner wordende volumegroei van het bruto binnenlands product of een groei die beneden het langjarige gemiddelde ligt."

Een gangbare definitie van het begrip recessie is een inkrimping van de volumegroei van het Bruto Binnenlands Product in tenminste twee opeenvolgende kwartalen. Deze definitie is populair in de (vooral Engelstalige) media, maar is bij veel economen omstreden.

Hoe ontstaat een economische recessie?

Een recessie kan ontstaan doordat een bepaalde economische sector instort. Omdat de verschillende sectoren sterk aan elkaar verbonden zijn, kan instabiliteit in een sector van invloed zijn op andere sectoren. Zo veroorzaakte het barsten van de vastgoedbubbel in 2008 een crisis in de financiële sector en in de economie als geheel. Langer geleden in de jaren 70 van de 20ste eeuw, zorgde hoge olieprijzen ervoor dat grote industrieën nagenoeg tot stilstand kwamen en de economie in een recessie belandde.

De economie kan ook een teruggang beleven door niet-economische crisissen zoals natuurrampen, pandemieēn, of oorlogen.

Vertrouwen in de economie en recessies

De economie draait op ons vertrouwen en onze uitgaven. Wanneer consumenten en bedrijven minder vertrouwen in de economie hebben, houden zij de hand op de knip, vooral als het aankomt op grotere uitgaven. Sommige economen zijn van mening dat als er eenmaal sprake is van een recessie deze vanzelf aanzwelt. Bedrijven en consumenten hebben de neiging om eerder emotioneel dan rationeel te reageren op berichten van economische teruggang door minder te investeren of uit te geven. Hierdoor kan economische groei nog verder afzwakken.

• Minder productie: Doordat er minder economische activiteit is, daalt in eerste instantie de productie. Deze wordt gemeten door middel van de inkoopmanagersindex, Purchasing Managers Index of PMI in het Engels.
• Bezuinigingen. In een periode van economische teruggang van ten minste twee opeenvolgende kwartalen, is de kans groot dat bedrijven moet bezuinigen.
• Reorganisaties, gedwongen ontslagen & groeiende werkeloosheid: als gevolg van bezuinigingen, vinden er vaak reorganisaties plaats. Dit kan gedwongen ontslagen met zich meebrengen en is de kans groot dat de werkeloosheid stijgt.
• Minder vertrouwen in de economie: Door baanverlies of lonen die niet stijgen, hebben consumenten minder inkomsten en over het algemeen minder vertrouwen in de economie. Hierdoor wordt er minder uitgegeven en door een afnemende vraag kan de productie (nog) verder dalen.
• Dalende huizenprijzen: Over het algemeen dalen huizenprijzen in een recessie. Dit kan aantrekkelijk zijn voor kopers. Echter, grote uitgaven zoals de aanschaf van een huis worden vaak uitgesteld in economisch onzekere tijden. Ook kan het zijn dat mensen door baanverlies niet in aanmerking komen voor een hypotheek waardoor de vraag op de huizenmarkt verder daalt, vooral als er ook sprake is van een hoge hypotheekrente.

Wanneer het aankomt op de staatsbegroting kan de overheid te maken hebben met een (groter) financieringstekort door minder belastinginkomsten en/of grotere overheidsuitgaven in de vorm van programma’s en projecten die als doel hebben om de economie te stimuleren.

Alhoewel een recessie grote negatieve gevolgen kan hebben, horen recessies tot de conjunctuur die pieken en dalen kent.

Wat is het verschil tussen een recessie en een depressie?

Een langdurige recessie wordt een depressie genoemd. De meest bekende economische depressie is de Grote Depressie van de jaren 30 van de vorige eeuw in de VS die ook in Europa grote gevolgen had.

Nederland- en veel andere landen- heeft sinds 1929 vijf grote recessies doorgemaakt:

1929 – 1939: Crisis van de jaren 1930 (Great Depression)

Deze crisis werd veroorzaakt door de Wall Street beurscrash van 1929 en wordt beschouwd als de grootste economische crisis van de 20ste eeuw. De beurscrash van 1929 werd gevolgd door een bankencrisis en een internationale schuldencrisis. In Nederland was er in de jaren 30 van de 20ste eeuw sprake van een werkeloosheid van maar liefst 25%.

1974 (vierde kwartaal) – 1976 (eerste kwartaal)

Deze economische neergang werd veroorzaakt door de oliecrisis van 1973 als gevolg van de olieboycot van Arabische olieproducerende landen. Nederland, samen met de VS en een aantal andere westerse landen, was een van de voornaamste doelwitten van deze olieboycot. Omdat veel economische sectoren afhankelijk waren van olie, had deze crisis grote gevolgen en werd destijds gezien als de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog.

1980 (derde kwartaal) – 1983 (tweede kwartaal)

Deze economische teruggang werd veroorzaakt door de nasleep van de oliecrisis van 1979 die het gevolg was van onrust in het Midden Oosten na de Iraanse Revolutie. Het nieuwe regime produceerde veel minder olie waardoor de prijs steeg. In Nederland was er sprake van een hoge werkeloosheid, een hoge inflatie en een verlaging van lonen en uitkeringen.

2008 (tweede kwartaal)- 2009 (vierde kwartaal)

Deze recessie was het gevolg van de kredietcrisis die vanuit de VS kwam overwaaien doordat daar de vastgoedbubbel barstte. Deze crisis destabiliserende het internationale financiële systeem in die mate dat centrale banken en overheden moesten bijspringen om een volledige ineenstorting van het internationale financiële systeem te voorkomen. Deze economische crisis was de grootste recessie sinds de economische crisis van de jaren 30 van de vorige eeuw.

2020 (eerste en tweede kwartaal)

De laatste recessie in Nederland was het gevolg van de coronacrisis toen door de lockdown de productie in verschillende sectoren zoals de horeca, luchtvaart en cultuur nagenoeg stil kwam te liggen. De economie herstelde zich in 2021 en de eerste helft van 2022. Door een inkrimping in de economie in het derde kwartaal van 2022 en een hoge inflatie leek een recessie in 2023 hoogstwaarschijnlijk. Echter, in het vierde kwartaal van 2022 rapporteerde Nederland een groei.

2023 (eerste tot en met het derde kwartaal)

In het eerste tot en met derde kwartaal van 2023 was er sprake van een lichte economische krimp waarmee Nederland na het tweede kwartaal officieel in een milde recessie belandde. Ook in het derde kwartaal van 2023 was er sprake van een lichte economische krimp. De hoge inflatie van begin 2023 is flink afgezwakt. Dankzij een scherpe daling van de energieprijzen ligt de inflatie aan het einde van 2023 onder de doelstelling van 2%. Echter, exclusief energieprijzen was de inflatie in november 2023 nog altijd 4,2%. Ondanks een negatieve economische groei van drie kwartalen op rij, kwam de totale economische groei van 2023 uit op 0,1%. Een kleine plus, dus.

Ondanks dat het er niet naar uitziet dat we op de korte termijn in een recessie zullen belanden, is het altijd raadzaam om je op een periode van economische teruggang voor te bereiden. Recessies maken onlosmakelijk deel uit van de economische conjunctuur die nu eenmaal pieken en dalen kent. Er zijn verschillende manieren waarop je je op recessie kunt voorbereiden:

1. Zorg voor een financiële buffer. Het wordt vaak aangeraden om een financiële buffer te hebben van ten minste drie tot zes maanden. Dat betekent dat je genoeg spaargeld moet hebben opgebouwd om drie tot zes maanden in je onderhoud te kunnen voorzien mocht je onverwacht zonder inkomen komen te zitten. Als je nog geen buffer hebt, kun je beginnen om geld weg te zetten en daarover rente te ontvangen door middel van een spaarrekening of depositorekening.
2. Verlaag je vaste lasten. Kijk of je de mogelijkheid hebt om je vaste lasten te verlagen of ergens anders geld op te besparen. Heb je abonnementen lopen die je toch niet gebruikt of kun je ergens anders hetzelfde ontvangen voor minder geld? Kies dan voor de voordeligste optie.
3. Zorg voor een passief inkomen/meerdere inkomstenbronnen: Onderzoek de mogelijkheid voor meerdere inkomstenbronnen naast je hoofdinkomen of misschien kun je passief inkomen genereren door bijvoorbeeld het verhuren van vastgoed of lucratieve website-activiteiten.
4. Zorg voor een divers vermogen: Je kunt er ook voor kiezen om te investeren in bijvoorbeeld aandelen, ETF's, goud, of obligaties.