Wat zijn staatsobligaties?

Staatsobligaties zijn schuldbewijzen die worden uitgegeven door een overheid om geld te lenen van beleggers. Het geleende geld wordt door overheden gebruikt om projecten te financieren, tekorten te dekken of bestaande schulden af te lossen.

Als je een staatsobligatie koopt, krijg je daar rente over gedurende een bepaalde periode. Je oorspronkelijke investering krijg je aan het einde van de looptijd terug. Een staatsobligatie wordt gezien als een veilige belegging omdat ze worden gedekt door de staat, waardoor het risico op wanbetaling laag is. Omdat het een beleggingsproduct met laag risico is, zijn de rendementen doorgaans ook een stuk lager dan op risicovollere beleggingen.

Als particuliere belegger kun je niet rechtstreeks op de beurs handelen en staatsobligaties kopen. Je hebt een platform nodig dat als tussenpartij fungeert tussen jou als belegger en overheden die staatsobligaties uitgeven.

Zo’n tussenpartij wordt een broker genoemd. In Nederland heb je als particuliere belegger de keuze uit talloze brokers. Ook via sommige banken kun je beleggingsproducten zoals aandelen, ETF’s en dus staatsobligaties kopen.

Aan een staatsobligatie is een looptijd gekoppeld. De looptijd of de einddatum zie je vaak staan bij de naam van de staatsobligatie die je aanschaft via een broker:

• NEDER5.5%15JAN28: Dit is een Nederlandse staatslening met een couponrente van 0,5% en een einddatum op 15 januari 2028.

Een looptijd van bijvoorbeeld vijf jaar betekent niet dat je je staatsobligatie minimaal vijf jaar moet houden. Je kunt de obligatie ook tussentijds verkopen tegen de koers van dat moment. En zoals geldt bij alle beleggingen: de koers kan op het moment van verkopen hoger of lager zijn dan toen je het beleggingsproduct aankocht. Je kunt je obligatie(s) dus tussentijds met winst of verlies verkopen. 

Als je de staatsobligatie aanhoudt tot het einde van de looptijd, dan krijg je je oorspronkelijke inleg terug.

De rente die je ontvangt op staatsobligaties wordt couponrente genoemd. Die staat vast gedurende de looptijd van de lening. Vaak wordt de couponrente jaarlijks uitgekeerd, maar dat kan bijvoorbeeld ook elk kwartaal of elk half jaar.

De hoogte van de couponrente staat vaak in de naam van de staatsobligatie of in de omschrijving. Als je een obligatie koopt, krijg je dus periodiek rente uitgekeerd op je belegging; net als dividend op een aandeel.

Net als andere beleggingsproducten wordt de prijs van een staatsobligatie grotendeels bepaald op basis van vraag en aanbod. Stijgt de vraag naar een bepaalde obligatie? Dan stijgt de prijs. Stijgt het aanbod en/of daalt de vraag? Dan wordt een staatsobligatie goedkoper. Veranderingen in vraag en aanbod ontstaan bijvoorbeeld door:

• Inflatie en rentes: Als de inflatie hoog is, is dat meestal geen goed nieuws voor beleggers die al een tijdje een staatsobligatie bezitten. De kans is groot dat de couponrente die zij ontvangen op hun huidige obligaties lager is dan de inflatie. En daardoor maken ze eigenlijk verlies. Couponrentes die worden uitgegeven op nieuwe staatsobligaties zijn hoger en daardoor worden huidige obligaties minder aantrekkelijk op de beurs.

• Looptijd en aantal uitbetalingen: De tijd tot de vervaldatum van een staatsobligatie beïnvloedt de vraag en aanbod naar een specifieke obligatie aanzienlijk. Als een obligatie het einde van de looptijd bereikt, wordt de inlegwaarde terugbetaald. Maar daarvoor wordt de huidige waarde betaald en die kan hoger zijn dan de inlegwaarde. Als de vervaldatum in zicht komt maar de huidige waarde hoger is dan de inlegwaarde, kan dit de vraag en koers van een staatsobligatie doen stijgen. Ook het aantal aankomende uitbetalingen van de couponrente beïnvloedt vraag en aanbod. Een hogere couponrente dan de marktrente in combinatie met nog een flink aantal uitbetalingen, kan de vraag (en dus de koers) van een staatsobligatie doen stijgen.

• Kredietrating: De kredietrating van een land zegt iets over hoe economisch stabiel een land is. Zo tonen we bij Raisin ook de kredietrating van elk land bij onze spaarproducten. Een staatsobligatie van een land met een hoge kredietrating kan voor beleggers aantrekkelijker zijn, omdat de kans op terugbetaling groter is. Daardoor kan de koers van een staatsobligatie stijgen.

Voordelen van staatsobligaties

Het belangrijkste voordeel van een staatsobligatie is dat het als een veilige belegging wordt gezien. De kans dat een overheid zijn betalingsverplichtingen niet nakomt is klein en dus is de kans groot dat je je inleg (plus de couponrente) terugkrijgt.

Staatsobligaties kunnen ook een mooie aanvulling zijn op beleggingsportefeuilles die voornamelijk bestaan uit volatiele, hoge risico beleggingsproducten. Met staatsobligaties voeg je diversiteit toe aan je portefeuille, zorg je voor balans en verklein je de kans op grote verliezen.

Risico’s van staatsobligaties

Ook al worden staatsobligaties gezien als veilige belegging: er zijn en blijven risico’s verbonden aan dit beleggingsproduct.

• Faillissement: Een land dat een staatsobligatie uitgeeft kan failliet gaan. In dat geval is de kans groot dat je je inleg kwijt bent. De kans dat een land failliet gaat is echter vele malen kleiner dan dat een bedrijf failliet gaat. Daarom zijn staatsobligaties veel risico-armer dan bedrijfsobligaties en al helemaal risico-armer dan bedrijfsaandelen.

• Renterisico: Als de marktrente stijgt, worden nieuwe staatsobligaties uitgegeven met een hogere couponrente. Daardoor worden bestaande obligaties met lagere rente minder aantrekkelijk. De vraag daalt en de marktwaarde daalt. Andersom kan ook het geval zijn: als de marktrente daalt, worden bestaande obligaties met een hogere couponrente juist aantrekkelijker. Beleggers zijn bereid om meer te betalen voor deze obligaties waardoor de marktwaarde stijgt.

• Inflatierisico: Als er sprake is van een periode van hoge inflatie, kan dit ook van invloed zijn op de waarde van een staatsobligatie. Stel dat de inflatie hoger is dan de couponrente, dan maak je dus eigenlijk verlies. De reële rente die je ontvangt op staatsobligaties is dan ineens negatief. 

• Valutarisico: Als je een staatsobligatie koopt van een land met een andere valuta dan de euro, loop je mogelijk ook een valutarisico. Op de dag dat je je inleg terug krijgt, kan die minder waard zijn geworden als de koers van de lokale valuta is gedaald ten opzichte van de euro. Dit kan ook gunstig uitpakken, waardoor je inleg juist meer waard is geworden in euro.

Zowel Nederlandse overheden als overheden uit andere (Europese) landen geven staatsobligaties uit. Maar wat zijn nu de belangrijkste verschillen?

• Afloopdatum: In principe lopen Nederlandse staatsobligaties af op 15 januari of 15 juli. In andere landen worden vaak andere einddata gehanteerd. Als je wil zorgen voor een mooie variatie in looptijden van staatsobligaties, zou je obligaties van verschillende landen kunnen kopen. 

• Aanbieder: Via de meeste Nederlandse banken kun je alleen Nederlandse staatsobligaties kopen. Zij bieden geen obligaties aan van andere landen. Via internationale brokers kun je vaak staatsobligaties uit allerlei landen kopen, ongeacht in welk land je zelf woont.

• Kredietwaardigheid: Nederland krijgt al jarenlang de hoogste kredietwaardigheid (AAA), uitgegeven door verschillende beoordelaars zoals Moody’s en S&P Global. Ook landen zoals Zweden en Noorwegen hebben de hoogste kredietwaardigheid. Staatsobligaties van landen met de hoogste kredietrating worden in principe als veiliger gezien dan obligaties uit landen met een lagere kredietrating zoals Italië (BBB) of Roemenië (BBB-). Als je kiest voor een staatsobligatie uit een land met lagere kredietwaardigheid is de kans op faillissement van dat land groter en de kans op terugbetaling dus kleiner.

Goed om te weten: het maakt voor de Belastingdienst niet uit of je Nederlandse staatsobligaties of obligaties van een ander land hebt gekocht. Als je boven het heffingsvrije vermogen uitkomt, betaal je dus evenveel belasting in box 3 over je Nederlandse staatsobligaties als buitenlandse obligaties.

Ben je op zoek naar slimme, veilige manieren om meer uit je geld te halen? Kijk dan bijvoorbeeld eens naar de volgende beleggings- en spaarproducten:

• Obligatie ETF: Een staatsobligatie is een beleggingsproduct met een laag risico, maar dat risico spreid je nog meer door te kiezen voor een obligatie ETF. Je belegt dan in een verzamelmandje van verschillende staatsobligaties, bijvoorbeeld uit verschillende landen. Beleggen in obligatie ETF’s doe je ook via een broker. Doe online research om een actueel overzicht te krijgen van brokers die obligatie ETF’s aanbieden.

• Spaarrekening in het buitenland: Bij veel banken in Europa ontvang je veel hogere spaarrentes dan bij de Nederlandse grootbanken. Het loont dus zeker om te sparen in het buitenland! Via de partnerbanken van Raisin ontvang je op dit moment spaarrentes tot wel 3,02% per jaar op vrij opneembare spaarrekeningen. Je kunt je geld hier op elk gewenst moment afhalen, zonder dat het minder waard is geworden.

• Depositorekening: Net als bij een staatsobligatie, staat de rente die je gedurende de looptijd op een depositorekening ontvangt, vast. Op het moment dat je een bedrag voor een periode van zes maanden, een jaar of zelfs vijf of tien jaar vastzet op een depositorekening, weet je dus precies hoeveel rente je aan het einde van de looptijd ontvangt. Via Raisin ontvang je rentes tot wel 3,55% per jaar op depositorekeningen. En omdat alle partnerbanken van Raisin onder het nationale depositogarantiestelsel van dat land vallen, is je spaargeld altijd veilig tot € 100.000 per bank per rekeninghouder.