Wat is vlaktaks?

Een vlaktaks, ook wel flat tax genoemd, is een belastingstelsel waarbij iedereen hetzelfde belastingpercentage betaalt, ongeacht hun inkomen. Dit betekent dat er één vast tarief is voor alle belastbare inkomsten, zonder progressieve schijven waarin hogere inkomens een hoger percentage betalen, zoals in Nederland het geval is.

Er zijn geen landen met een belastingstelsel dat 100% degressief is, maar er zijn wel landen waarbij het belastingstelsel degressieve kenmerken heeft. Voorbeelden daarvan zijn de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Canada.

Het belastingstelsel in deze landen is progressief, maar bepaalde belastingvoordelen en toeslagen voor lagere inkomens kunnen een degressief effect hebben.

Het invoeren van een vlaktaks kan zowel voordelen als nadelen hebben. We behandelen de belangrijkste:

Voordelen van een vlaktaks:

1. Eenvoud en transparantie: Het hebben van één percentage inkomstenbelasting voor alle inwoners van een land zorgt voor gemak. Iedereen betaalt hetzelfde percentage belasting en er is geen gedoe met verschillende belastingschijven. Ook is de administratie gemakkelijker, zowel voor belastingbetalers als de Belastingdienst. 
2. Stimulans voor meer werken en meer investeren: Doordat mensen niet meer belasting gaan betalen zodra ze boven hun bepaalde inkomensgrens uitkomen, kunnen mensen worden aangemoedigd om meer te werken, te investeren en te ondernemen, wat economische groei kan bevorderen.
3. Vermindering van belastingontwijking en -ontduiking: Met een eenvoudiger belastingsysteem en lagere belastingtarieven kan de motivatie om inkomsten te verbergen of belastingtrucs toe te passen, afnemen.
4. Gelijkheid: Iedereen betaalt hetzelfde percentage, wat sommigen als eerlijker beschouwen omdat er geen onderscheid wordt gemaakt op basis van inkomensniveau.

Nadelen van een vlaktaks

1. Inkomensongelijkheid: Een vlaktaks kan de inkomensongelijkheid vergroten. Voor de lagere inkomensgroepen blijft er bijvoorbeeld minder geld over voor de hypotheek, vaste lasten en boodschappen.
2. Impact op overheidsinkomsten: Een vlaktaks kan leiden tot lagere belastinginkomsten dan bij een progressief belastingstelsel, vooral als de belastingtarieven aanzienlijk worden verlaagd. Zo is er minder belastinggeld wat invloed heeft op zaken zoals sociale en openbare voorzieningen.
3. Beperkte aftrekposten: Vaak gaan vlaktaksen gepaard met de afschaffing of beperking van toeslagen, heffingskortingen en andere aftrekposten. Dit kan weer nadelig zijn voor groepen die afhankelijk zijn van deze aftrekposten, zoals gezinnen met hoge zorgkosten of studerende kinderen.

De vlaktaks is in Nederland meerdere malen onderwerp van discussie geweest, maar nooit ingevoerd. Rond 2000 was er in Europa steeds meer belangstelling voor de vlaktaks, nadat verschillende Oost-Europese landen, zoals Estland en Slowakije, dit systeem hadden ingevoerd. Dit bleek succesvol te zijn op het gebied van economische groei en belastingheffingefficiëntie.

Ook Nederland overwoog de invoering van een vlaktaks, twee keer in de jaren ‘90 en nogmaals rond 2000. Maar uit diverse onderzoeken en rapporten bleek dat een vlaktaks in Nederland minder geschikt zou zijn. Als belangrijkste redenen werden genoemd:

• Ongelijkheid (door de invoering van de vlaktaks zou er sprake zijn van ongelijkheid, omdat mensen niet sterker belast worden naarmate ze meer verdienen)

• Budgettaire overwegingen (omdat door de invoering van een vlaktaks bepaalde belastingvoordelen en aftrekposten zouden worden afgeschaft)

• Complexiteit van de overstap

Tot op heden maakt Nederland dan ook gebruik van een progressief belastingstelsel, waarbij hogere inkomens relatief hoger belast worden dan lagere inkomens.

In Europa zijn er verschillende landen die een vlaktaks hanteren. Hieronder vind je een overzicht van de landen met vlaktaks, de bijbehorende belastingpercentages en het jaar waarin zij de vlaktaks introduceerden:

Er zijn Europese landen die bepaalde vlaktaksregels hebben, maar hun systemen verschillen van de klassieke vlaktaks.

Tsjechië heeft bijvoorbeeld een vlaktaks gehad waarbij er één belastingtarief werd toegepast op inkomens boven een bepaalde drempel. Tot 2020 hanteerde Tsjechië een tarief van 15% op inkomen boven een bepaalde drempel. In 2021 werd het systeem echter gewijzigd naar een progressief belastingtarief met een hogere belasting op hogere inkomens.

Ook Polen heeft geen klassieke vlaktaks, maar tot recentelijke hervormingen hanteerde het land een belastingtarief van 19% op inkomen uit zakelijke activiteiten (bijvoorbeeld voor bedrijven en zelfstandigen). Voor individuele inkomstenbelasting zijn er echter twee tarieven: 12% en 32%, afhankelijk van de hoogte van het inkomen.