Negatieve rente

Als er sprake is van negatieve spaarrente, betalen spaarders rente over hun spaargeld in plaats van dat zij rente ontvangen. Dit is historisch gezien een uitzonderlijke situatie, want meestal krijg je juist spaarrente als beloning voor het stallen van je spaargeld bij een bank.

Negatieve rente kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Hieronder leggen we enkele sleutelbegrippen uit:

• Negatieve (credit)rente: betekent dat de negatieve rente door de bank aan spaarders wordt doorberekend. De negatieve creditrente is de negatieve rente waarover de media maandenlang heeft bericht.
• Nulrente: een rentevoet die rond de nul procent schommelt. Daar hadden we mee te maken in 2021 en 2022. De meeste Nederlandse banken hanteren vanaf 1 december 2022 weer een rente die in de plus staat.
• Negatieve nominale rente: dit is een negatieve marktrente. Nominale rente is de rente die een bank je biedt over je spaargeld.
• Negatieve reële rente: reële rente is de nominale rente met aftrek van de inflatie. Inflatie zorgt ervoor dat je geld (dus ook je spaargeld) minder waard wordt. De centrale bank streeft naar een jaarlijkse inflatie van 2%. De verwachting is dat de inflatie voor heel 2024 uitkomt op 2,9%.

De negatieve rente komt voor een groot deel voort uit het ECB-rentebeleid. Het is namelijk de Europese Centrale Bank die met haar monetair beleid de depositorente bepaalt. Dit is de rente die banken betalen op het geld dat ze ’s nachts verplicht bij de ECB stallen. Deze boeterente stelt de ECB in om geld in omloop (in plaats van gestald geld) zoveel mogelijk te stimuleren.

In het geval van deflatie, stellen consumenten aankopen uit omdat ze verwachten dat producten in de nabije toekomst goedkoper zullen worden. Hierdoor komt er minder geld in de economie terecht en kunnen bedrijven in de problemen komen.

Om deflatie te vermijden, hield de ECB de rente lang negatief, maar volgens economen dit is echter niet de enige oorzaak van negatieve rente. De vergrijzing zorgt voor een spaartsunami. Veel babyboomers zijn met pensioen of leunen tegen de pensioenleeftijd aan. Zij hebben dus heel wat kapitaal opgebouwd.

Bovendien potten heel wat landen, vooral in Azië, grote financiële reserves op. Dit doen ze uit angst voor een nieuwe financiële crisis. Dit geld wordt in de vorm van staatsleningen verpacht in Europa en de VS.

Door beide fenomenen worden banken, zelfs 15 jaar na de laatste financiële crisis, als het ware overspoeld door spaargeld. Vaak weten ze zich met dit geld niet goed raad en daardoor willen ze sparen ontraden wat resulteert in lage rentes.

De Europese Centrale Bank besloot in juli 2022 om eindelijk de depositorente te verhogen naar 0,00%, een nulrente dus. Voor het eerst sinds jaren hoefden banken niet meer te betalen om hun geld te stallen bij de Centrale Bank die toezicht houdt over het eurosysteem.

Sindsdien hebben alle Nederlandse grootbanken besloten om de negatieve rente af te schaffen. Op 1 augustus 2022 beet de Rabobank het spits af. ING en de Volksbanken wachtten tot 1 oktober voordat zij de rente verhoogden. Vanaf 1 december 2022 is zowel de negatieve als de nulrente verleden tijd. Na maar liefst tien ECB-renteverhogingen in iets meer dan een jaar tijd, stond de rente voor de depositofaciliteit sinds 20 september lange tijd op 4,00%. In juni 2024 besloot de ECB voor het eerst in 5 jaar de spaarrente weer te verlagen naar 3,75%. Later volgden nog twee verlagingen van elk 25 basispunten. In het verleden zagen we dat banken snel reageren op een lagere ECB-rente, door de spaarrentes voor spaarders ook naar beneden bij te stellen.

Dat zien we nu ook gebeuren bij diverse Europese banken. De Nederlandse grootbanken hanteren nu nog een maximale spaarrente van 1,70% bij de Rabobank tot € 20.000, van 1,50% bij de ING tot € 10.000 en van 1,50% tot € 500.000 bij ABN Amro.

De inflatie is in de afgelopen maanden flink gedaald. Volgens het CBS bedroeg de inflatie in oktober 2024 nog 3,5%. Hierdoor blijft de reële rente op spaargeld in veel gevallen vooralsnog negatief als je minder dan 3,5% rente ontvangt.

De laatste jaren gingen er steeds meer stemmen op om een negatieve rente op spaargeld wettelijk te verbieden. In België bijvoorbeeld is een negatieve spaarrente verboden en is het verplicht om spaarders een minimumrente van 0,01% en een jaarlijkse getrouwheidspremie van 0,10% te bieden.

De Consumentenbond dringt aan op een dergelijk verbod op negatieve rente in Nederland, op zijn minst tot een bedrag van € 100.000. Aangezien de spaarrentes alweer enige tijd in de plus staan, is een wettelijk verbod momenteel niet aan de orde.

Wat is het verschil tussen nominale en reële negatieve rente?

Wanneer nominale rente negatief is, is de marktrente op zich negatief. De bank of kredietverlener stelt je dus een negatieve rente voor. Bij reële negatieve rente kan de marktrente, dus de aangeboden rente op spaargeld positief zijn, maar is de opbrengst op sparen op zich per saldo negatief door aftrek van het inflatiepercentage. Dit is heb je in realiteit dus toch een negatieve rente op je spaarrekening.

Waarom was de rente negatief?

De depositorente was negatief door het expansieve monetaire beleid van de ECB. De overvloed aan spaargeld op de markten en de lage inflatie drukten de rente nog verder naar omlaag.

Is de negatieve rente aftrekbaar?

Helaas is de negatieve rente niet aftrekbaar in box 1 of box 3. Dit omdat de Nederlandse Belastingdienst met een zogenaamd fictief rendement werkt. Het daadwerkelijk behaalde rendement op spaargeld heeft geen invloed op de belastingen.

Waar vind ik een bank met een goede rente?

Sparen in het buitenland levert in veel gevallen een hogere spaarrente op dan in Nederland. Via Raisin krijg je op dit moment tot wel 3,55% rente per jaar. Door het op Europees niveau geharmoniseerde nationale wettelijke depositogarantiestelsels worden in de Europese Unie spaartegoeden gegarandeerd tot €100.000 per klant per bank.

Wat zal de Nederlander doen bij een negatieve spaarrente?

Als de rente negatief of heel laag wordt, zullen veel Nederlanders op zoek gaan naar een bank met een betere spaarrente. Dat lukt dan misschien niet in Nederland, omdat de spaarrentes in het buitenland vaak hoger zijn dan in Nederland.

Misschien denk je erover om je spaargeld thuis te bewaren als er sprake is van een negatieve spaarrente. Onthoud wel dat je in 2024 geld dat je thuis bewaart vanaf een bedrag van € 653 (of € 1306 als fiscale partners) moet opgeven bij de belastingaangifte.

Welke bank heeft een negatieve rente?

Inmiddels betaal je bij geen enkele bank meer een negatieve rente. Dat was in 2021 en 2022 nog het geval bij vrijwel alle Nederlandse grote banken. Sinds oktober 2022 hebben alle banken de negatieve rente afgeschaft en ontvang je weer spaarrente op je spaargeld. Ondanks dat, zijn de spaarrentes in het buitenland nog steeds vele malen hoger dan bij de grootste Nederlandse banken.

Bij hoeveel spaargeld moest je negatieve rente betalen?

Bij de meeste Nederlandse banken betaalde je tot 1 december 2022 negatieve rente zodra je vermogen (op alle rekeningen samen) boven de €100.000 uitkwam. Twee uitzonderingen hierop waren Rabo GroenSparen en Triodos Bank. Hier betaalde je ook een negatieve rente onder de €100.000.