Sparen of studieschuld versneld aflossen

Steeds meer mensen hebben een studieschuld. Tussen 2011 en 2023 is het aantal jongeren onder de 25 jaar met een studieschuld bijna verdubbeld. Vooral na 2015 steeg dit aantal snel, wat te verklaren is door de tijdelijke afschaffing van de basisbeurs. 

Ook de gemiddelde studieschuld per persoon steeg flink. Waar iemand in 2016 nog een gemiddelde studieschuld van € 6600 had, was dat in 2023 maar liefst € 11.800. (Bron: CBS)

Nadat je bent afgestudeerd, hoef je je studieschuld gelukkig nog niet meteen terug te betalen. Je krijgt wat ademruimte van de overheid om een baan te vinden, misschien een huis te kopen of te huren en een mooi spaarpotje op te bouwen.

Die ademruimte is een periode van twee jaar en wordt de aanloopfase genoemd. Die start op 1 januari van het jaar nadat je afstudeert. Stel dat je in september 2024 afstudeert, dan begint je aanloopfase dus op 1 januari 2025.

Na twee jaar begin je dus met het aflossen van je studieschuld en start de aflosfase. Hierover ontvang je een paar maanden voor de start een brief. Gedurende de aflosfase moet je elke maand een bedrag terug betalen, waarvan de hoogte wordt bepaald op basis van verschillende factoren:

• Looptijd: De looptijd waarin je je studieschuld volledig moet aflossen, is afhankelijk van onder welke terugbetalingsregels je valt. De looptijd is 15 jaar (SF15) of 35 jaar (SF35). Verderop in dit artikel leggen we uit hoe wordt bepaald onder welke regels jij valt. Je kunt er ook voor kiezen om zogeheten “jokerjaren” in te zetten.
  Gedurende minimaal 3 maanden en maximaal 5 jaar hoef je je studieschuld niet af te lossen, bijvoorbeeld als je gedurende die periode het geld ergens anders voor wil gebruiken. Wel blijf je rente betalen en wordt jouw aflosperiode verlengd met het aantal maanden of jaren waarin je niet hebt afgelost.

• Wettelijk maandbedrag: Op basis van de looptijd en de rente die je moet betalen, wordt het wettelijke maandbedrag vastgesteld. Als je looptijd 15 jaar is, betaal je minimaal € 45,41 per maand terug en als je looptijd 35 jaar is, dan betaal je minimaal € 5 per maand.

• Inkomen: Vervolgens wordt er gekeken naar jouw huidige inkomen en die van je eventuele fiscale partner. Op basis daarvan wordt berekend hoeveel je per maand kunt terugbetalen. Dit wordt draagkracht genoemd.
  Elk kalenderjaar wordt je inkomen opnieuw getoetst en gekeken of je meer of minder kunt aflossen. Als je inkomen beneden een bepaalde grens ligt, kan het zelfs zo zijn dat je dat jaar nog helemaal niet hoeft af te lossen. 

Ben je benieuwd hoeveel jij maandelijks moet gaan aflossen? Gebruik de Rekenhulp van DUO om je maandbedrag te berekenen.

DUO bepaalt hoeveel rente je betaalt over je studieschuld. Lange tijd was die rente 0% en daarom was het aangaan van een studieschuld ook zo laagdrempelig. Geld lenen was immers ‘gratis’, want je hoefde geen rente te betalen. Dat veranderde in 2023, toen DUO de rente op studieschuld voor het eerst sinds jaren verhoogde. 

De rente die DUO in 2023 vaststelde, geldt voor alle mensen van wie de aflosfase in 2023 begon of voor mensen van wie in 2023 de rentevasteperiode van vijf jaar afliep. De rente wordt namelijk telkens vastgezet voor een periode van vijf jaar.

In 2024 werd de rente opnieuw verhoogd en werd de rente de studieschuld ruim vijf keer zo hoog als in 2023. Mensen die in 2021 afstudeerden en voldoen aan de voorwaarden waardoor hun aflosperiode in 2024 start én de mensen van wie de rentevaste periode van vijf jaar afloopt in 2024, worden dus flink benadeeld.

Voorbeeld 1: Janita begon in 2019 met haar aflosfase. Ze moet haar studieschuld in 15 jaar terugbetalen en profiteerde van een rentepercentage van 0% die voor vijf jaar vaststond. Ze hoefde tot 2024 geen rente te betalen over haar studieschuld en loste maandelijks het bedrag af dat was vastgesteld door DUO. In 2024 loopt haar rentevaste periode van vijf jaar af en moet ze ineens rente gaan betalen: 2,95% omdat ze onder de terugbetalingsregels SF15 valt. 

Voorbeeld 2: Steven studeerde af in oktober 2021. Op 1 januari 2022 begon zijn aanloopperiode en op 1 januari 2024 moet Steven beginnen met zijn studieschuld aflossen, waar hij 35 jaar de tijd voor krijgt. Lange tijd hield Steven rekening met een rente van 0%, dat was immers al jaren zo. Maar nu moet hij ineens 2,56% rente betalen tot het einde van 2028.

Naast de wettelijke aflossing die je maandelijks moet doen, mag je je studieschuld ook versneld aflossen. Je totale studieschuld slinkt, waardoor je maandelijks een lager bedrag verplicht hoeft af te lossen en je relatief ook minder rente betaalt. 

Je mag onbeperkt versneld aflossen op je studieschuld. Maar is dat slim om te doen? Dat is geheel afhankelijk van:

Bij een hoge studieschuld, moet je al snel een paar honderd euro per maand aflossen. Tel daar de steeds hoger wordende kosten voor wonen en boodschappen bij op en de kans is groot dat je aan het einde van de maand niet veel geld meer overhoudt. Versneld aflossen is dus alleen verstandig als je hier geld voor over hebt.

Besef ook dat je het afgeloste geld niet meer terug kan vragen. Zorg er dus altijd voor dat je een spaarbuffer hebt die hoog genoeg is, waar je op elk moment bij kan.

Startte jouw rentevaste periode van vijf jaar vóór 2022? Grote kans dat je dan geen rente hoefde te betalen. Zolang dat nog het geval is, lijkt het op het eerste oog misschien niet heel aantrekkelijk om versneld af te lossen. Je bespaart hier immers niets mee.

Maar nu DUO tegenwoordig wél rente heft over studieschulden (en die rente ook flink hoger is in 2024), is de kans groot dat je binnen nu en een paar jaar wél rente moet gaan betalen. Stel dat jouw rentevaste periode van 0% afloopt in 2025, dan wil je misschien in 2024 nog wel je best doen om een zo groot mogelijk bedrag extra af te lossen op je studieschuld, om te voorkomen dat je een hogere rente moet betalen over je schuld.

Ook de huidige spaarrente speelt een rol in de overweging om versneld af te lossen op je studieschuld. Want het bedrag dat je maandelijks extra zou willen aflossen op je studieschuld, kan mogelijk een hoger rendement opleveren als je het op een spaarrekening zet.

Het rekensommetje is makkelijk te maken.

Een extra aflossing van € 1000 op je studieschuld met een rente van 2,56% levert je een besparing van € 25,60 op. Maar diezelfde € 1000 zou je ook op een spaarrekening kunnen zetten bij Raisin, waar je op dit moment tot wel 3,65% op je spaargeld ontvangt. Dit levert je een rendement van € 36,50 op. 

Ditzelfde rekensommetje kun je maken met beleggen. Want ook beleggen kan mogelijk een hoger rendement opleveren dan de rente die je betaalt over je studieschuld. Wel is het lastig om die schatting te maken, omdat het rendement op beleggingen flink kan schommelen. Bovendien brengt beleggen risico’s met zich mee, je kunt (een deel van) je inleg verliezen.

Liever geen risico lopen? Kies dan voor sparen. Als je het geld vastzet op een depositorekening, weet je precies hoeveel rente je aan het einde van de looptijd ontvangt.

Als je kiest voor een vrij opneembare spaarrekening, krijg je te maken met een variabele rente. Die kan dus stijgen of dalen in de tijd dat jouw geld op die spaarrekening staat, waardoor het niet zeker is of en hoeveel rendement je maakt.

Ben je van plan om een woning te kopen? Dan kan het slim zijn om extra af te lossen op je studieschuld, voordat je een hypotheek aanvraagt. De studieschuld telt namelijk mee in de berekening van je maximale hypotheekbedrag. 

Mensen die hun studieschuld in 35 jaar moeten terugbetalen kunnen vaak een hogere hypotheek krijgen dan mensen met een soortgelijk inkomen, die hun studieschuld in 15 jaar moeten terugbetalen. Zij hebben maandelijks immers hogere lasten, waardoor er minder geld overblijft om de hypotheek te kunnen dragen.

Vanaf 2024 wordt de studieschuld op een andere manier meegeteld in de berekeningen voor je hypotheek. Er wordt niet meer gekeken naar de hoogte van je oorspronkelijke studieschuld, maar naar het bedrag dat je maandelijks aflost.

Wil je weten hoeveel eigen geld je nodig hebt voor de aankoop van een huis? Lees ons artiel: "Sparen voor een huis".

Je hoeft natuurlijk niet te kiezen tussen het één of het ander. Je kunt ook op meerdere paarden wedden en het bedrag dat je maandelijks overhoudt na het betalen van al je lasten, verspreiden over verschillende ‘potjes’. Een bedrag van €500 per maand kun je bijvoorbeeld als volgt verdelen:

• € 100 sparen op een spaarrekening bij Raisin tegen een variabele rente van 2,91% per jaar

• € 100 sparen op een depositorekening bij Raisin tegen een vaste rente die oploopt tot 3,55% per jaar

• € 100 beleggen in een ETF (rendement nog niet duidelijk)

• € 100 versneld aflossen op je studieschuld, waar je eigenlijk 2,95% rente zou moeten betalen

• € 100 versneld aflossen op je hypotheek, waar je eigenlijk 4,1% rente over zou moeten betalen. 

Lees ook ons artikel over versneld aflossen op je hypotheek vs. sparen en ontdek wat voor jou de slimste optie is.

Wat is de rente op studieschuld?

De rente op studieschuld wordt jaarlijks vastgesteld door DUO en staat vast voor een periode van vijf jaar. In 2024 is de rente op een studieschuld 2,46% en die staat vast voor alle mensen waarvan in 2024 de aflosperiode begint, of van wie de rentevaste periode van vijf jaar afliep in 2024.

Mag iemand anders je studieschuld aflossen?

Stel dat je ouders, een ander familielid of kennis wil helpen met het aflossen van je studieschuld, mag dat dan? Ja, iemand anders mag helpen om je studieschuld af te lossen. Dit wordt door de Belastingdienst gezien als een schenking. Tot een bepaald bedrag hoef je geen belasting te betalen. In 2024 mogen je ouders bijvoorbeeld € 6633 schenken aan hun kind, dat het kind kan gebruiken om een studieschuld af te lossen. Voor andere personen is de vrijstelling in 2024 € 2658. Helpt iemand je met een groter bedrag? Dan ga je over dat bedrag boven de grens wel belasting betalen.

Wat zijn de aanloopfase en aflosfase bij een studieschuld?

De aanloopfase start na het behalen van je diploma; op 1 januari van het jaar nadat je bent afgestudeerd. De aflosfase start zodra je moet gaan betalen. Die start twee jaar na het starten van de aanloopfase, en duurt 15 jaar of 35 jaar, afhankelijk van onder welke regels je valt.

Wanneer moet je beginnen met het aflossen van je studieschuld?

Nadat je je diploma haalt, begint op 1 januari in het daaropvolgende jaar de aanloopfase van twee jaar. Gedurende deze fase hoef je je schuld nog niet af te lossen. Twee jaar later begint je aanloopfase, mits je inkomen op dat moment hoog genoeg is om te starten met aflossen.

Wat gebeurt er als je je studieschuld niet op tijd afbetaalt?

Als het niet lukt om je studieschuld af te lossen, kun je DUO vragen om een lager maandbedrag of vragen om een betaalpauze (je “jokerjaren”). Als je na de aflosfase van 15 jaar of 35 jaar je volledige studieschuld nog niet hebt terugbetaald, kan de restschuld worden kwijtgescholden. Er moet dan wel een goede reden zijn waarom het niet gelukt is om terug te betalen, bijvoorbeeld vanwege een laagblijvend inkomen of medische redenen.

Wat zijn SF15 en SF35?

SF15 en SF35 zijn terugbetalingsregels bij het aflossen van je studieschuld. Val je onder SF15, dan moet je binnen 15 jaar je studieschuld afbetalen en val je onder SF35, dan krijg je 35 jaar de tijd. Je valt onder SF35 als je voor het eerst studiefinanciering kreeg voor een hbo- of universitaire opleiding in of na studiejaar 2015-2016 of na het studiejaar 2023-2024. In dit jaar werd de basisbeurs opnieuw geïntroduceerd, nadat deze een aantal jaar was afgeschaft. Ook geldt SF35 voor personen die voor en na 1 augustus zonder onderbreking studiefinanciering ontvangen voor een mbo-opleiding. In andere gevallen val je meestal onder de terugbetalingsregels waarbij je binnen 15 jaar je studieschuld moet terugbetalen.

Wat is de maximale studieschuld die je mag hebben?

Je studieschuld mag maximaal vijf keer het bedrag aan wettelijk collegegeld of lesgeld omvatten. Voor 2023-2024 kun je maximaal € 965,17 per maand lenen, in 2025 kun je maximaal € 1054,17 per maand lenen.

Wat is de draagkrachtvrije voet?

De draagkrachtvrije voet is een factor op basis waarvan wordt bepaald hoeveel studieschuld je moet aflossen. Als je je studieschuld binnen 35 jaar moet aflossen, dan hoef je nooit meer dan 4% van je inkomen boven de draagkrachtvrije voet te betalen. Als je alleenstaand bent zonder kinderen, is de draagkrachtvrije voet 100% van het minimumloon. In alle andere gevallen is de draagkrachtvrije voet 143% van het minimumloon.

Als je je studieschuld binnen 15 jaar moet terugbetalen, hoef je nooit meer dan 12% van je inkomen boven de draagkrachtvrije voet te betalen. Die is 84% van het minimumloon als je alleenstaand bent zonder kinderen en in alle andere gevallen 120%.

Moet ik belasting betalen over het aflossen van mijn studieschuld?

Je kunt je studieschuld belastingvrij aflossen. Bovendien kun je je studieschuld fiscaal aftrekken in box 3 als deze minimaal € 3700 is. Als je vermogen boven de € 57.000 uitkomt, zou je eigenlijk vermogensrendementsheffing moeten betalen, maar hier mag je je schulden (zoals een studieschuld) nog van aftrekken.

Als iemand anders de schuld voor je wil aflossen, moet je alleen belasting betalen over het bedrag boven de vrijstellingsgrens voor een schenking. Met geld van je ouders kun je in 2024 tot € 6633 belastingvrij je studieschuld aflossen. Met geld van andere personen kun je in 2024 tot € 2685 belastingvrij aflossen.